ความเป็นมาของการสำรวจทรัพยากรด้วยดาวเทียมในประเทศไทย

       ประเทศไทยได้เข้าร่วมโครงการสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียมขององค์การบริหารการบินและอวกาศแห่งชาติสหรัฐอเมริกา (NASA) ตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. 2514 และในปี พ.ศ. 2515 ได้จัดตั้ง “โครงการสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียมแห่งประเทศไทย” (Thailand National Remote Sensing Programme : TNRSP) โดยเริ่มให้บริการข้อมูลจากดาวเทียม ERTS-1 หรือ LANDSAT-1 ในปี พ.ศ.2515 ซึ่งโครงการฯ ดังกล่าวมีการแต่งตั้งคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วย การประสานงานการสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียมและหอปฏิบัติการลอยฟ้า ซึ่งประกอบด้วยกรรมการจากหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้อง มีหน้าที่ในการกำหนดนโยบาย วางแผน ประสานงาน เกี่ยวกับการสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียมของประเทศไทยตลอดจนส่งเสริมสนับสนุนอุปกรณ์และการฝึกอบรมเพื่อเสริมสร้างบุคลากรในด้านการจัดการทรัพยากรต่างๆ โดยได้แต่งตั้งคณะอนุกรรมการต่างๆ อาทิ คณะอนุกรรมการวางแผนและติดตามผล คณะอนุกรรมการการเกษตร ป่าไม้ และการใช้ที่ดิน คณะอนุกรรมการธรณีวิทยา อุทกวิทยา สมุทรศาสตร์ และสิ่งแวดล้อม คณะอนุกรรมการประสานงานการจัดตั้งสถานีรับสัญญาณจากดาวเทียมสำรวจทรัพยากร และคณะอนุกรรมการวิเคราะห์ข้อมูลด้วยคอมพิวเตอร์ เพื่อปฏิบัติงานและประสานงานการนำข้อมูลจากดาวเทียมสำรวจทรัพยากรไปประยุกต์ใช้ในด้านต่างๆ เพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาประเทศอย่างกว้างขวางและเป็นผลดียิ่ง เช่น ป่าไม้ การใช้ที่ดิน การแผนที่ การเกษตร ธรณีวิทยา การตรวจตราฉุกเฉิน อุทกวิทยาสมุทรศาสตร์ และสิ่งแวดล้อม (รัตนา, 2545 และ สุวิทย์, 2536)

           หลังจากนั้นในปี พ.ศ. 2522 โครงการสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียมแห่งประเทศไทย ถูกยกฐานะเป็น “กองสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียม” เพิ่มบทบาทหน้าที่ประสานงานแลกเปลี่ยนข้อมูลดาวเทียมกับองค์การอวกาศของประเทศต่างๆ และหน่วยงานในประเทศ และในปลายปี พ.ศ. 2524 ประเทศไทยได้จัดตั้ง สถานีรับสัญญาณดาวเทียมสำรวจภาคพื้นดินเป็นแห่งแรกในภูมิภาคเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งอยู่ในเขตลาดกระบัง มีรัศมีขอบข่ายการรับสัญญาณประมาณ 2,800 กิโลเมตร ซึ่งครอบคลุม 17 ประเทศ ดังนี้ ไทย อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ มาเลเซีย พม่า กัมพูชา เวียดนาม ลาว บังกลาเทศ ภูฏานเนปาล อินเดีย บรูไน ศรีลังกา ไต้หวัน สาธารณรัฐประชาซนจีน และ ฮ่องกง สถานีรับฯ นี้ สามารถรับสัญญาณจากดาวเทียม LANDSAT-3 และดาวเทียมอุตุนิยมวิทยา GMS และ NOAA

           ในปลายปี พ.ศ. 2530 สถานีรับสัญญาณดาวเทียมภาคพื้นดินได้รับการพัฒนาปรับปรุงให้สามารถรับสัญญาณจากดาวเทียมรายละเอียดสูง คือ ระบบ Thematic Mapper ของดาวเทียม LANDSAT-5 ซึ่งมีรายละเอียดเชิงพื้นที่ 30 เมตร และระบบ HRV ของดาวเทียม SPOT มีรายละเอียดภาพ 20 เมตร ในภาพหลายช่วงคลื่น (Multispectral Linear Array;MLA) และ 10 เมตร ในภาพขาวดำ (Panchromatic Linear Array; PLA) รวมทั้งยังได้ปรับปรุงให้สามารถรับสัญญาณดาวเทียม MOS-1 ของญี่ปุ่นที่มีรายละเอียด 50 เมตร ในปี พ.ศ. 2535 สถานีรับสัญญาณฯ ได้พัฒนาระบบให้สามารถรับสัญญาณข้อมูลดาวเทียม NOAA ขององค์การสมุทรศาสตร์และบรรยากาศแห่งชาติสหรัฐอเมริกา (NOAA) ปี พ.ศ. 2536 ได้พัฒนาปรับปรุงเพื่อรับสัญญาณและผลิตข้อมูลไมโครเวฟระบบ SAR ของดาวเทียม ERS ขององค์การอวกาศยุโรป (ESA), ดาวเทียม RADASAT ของแคนาดา และดาวเทียม IRS ของอินเดีย ดาวเทียม LANDSAT-7 ระบบ EnhanceThematic Mapper Plus (ETM+) ของสหรัฐอเมริกา

           ปัจจุบันกองสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียม ได้เปลี่ยนโครงสร้างของหน่วยงานไปเป็น “สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน): สทอภ.” หรือ GISTDA ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2543 เป็นหน่วยงานให้บริการข้อมูลจากดาวเทียมแบบครบวงจร โดยเริ่มตั้งแต่รับสัญญาณโดยตรงจากดาวเทียม บันทึกไว้ในคลังข้อมูล การวิเคราะห์ข้อมูล การบริการภาพและคำแนะนำปรึกษา การถ่ายทอดเทคโนโลยี และให้ทุนเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ รวมทั้งเป็นเครือข่ายในการรับสัญญาณของดาวเทียม LANDSAT, IRS และ RADASAT บริการข้อมูล MODIS จากดาวเทียม TERRA และให้บริการข้อมูลดาวเทียม LANDSAT-5, SPOT, JERS, NOAA ซึ่งถูกเก็บอยู่ในคลังข้อมูล สำหรับสถานภาพในปัจจุบันของสถานีรับสัญญาณดาวเทียมภาคพื้นดิน สามารถรับสัญญาณข้อมูลจากดาวเทียม LANDSAT-7, IRS-1C และ RADASAT-1 นอกจากนี้สถาบันเทคโนโลยีแห่งเอเซียได้จัดตั้งระบบรับสัญญาณข้อมูลจากดาวเทียม TERRA/MODIS และองค์กร SI SEA สามารถรับข้อมูลจากดาวเทียมรายละเอียดสูง IKONOS ได้ในปัจจุบัน (รัตนา, 2545 และ สุวิทย์, 2536)

                            ขอบเขตรับสัญญาณจากดาวเทียม LANDSAT-5 ของสถานีรับสัญญาณภาคพื้นดินของประเทศไทย



ที่มา : สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ, 2534